فهرست مندرجات
۱ – روایات مربوط به وسواس
۱.۱ – وسواس در وضو و نماز
۱.۲ – شک در تعداد رکعات نماز
۲ – وظیفه افراد وسواسی از نظر اسلام
۳ – وسواس یک نوع بیماری
۴ – نظر مراجع در مورد وسواس
۵ – مراجعه به متخصص برای درمان
۶ – پانویس
۷ – منبع
روایات مربوط به وسواس
جواب به این پرسش را با مطلبی از امام صادق (ع) آغاز می‌کنیم. در روایتی نقل شده است:
← وسواس در وضو و نماز
به امام صادق صادق(ع) گفتند: شخصی هست که دارای عقل و بینش خوبی است؛ اما قدری در وضو و نمازش وسواس دارد؛ حضرت فرمود: این چگونه آدم عاقلی است که پیروی از شیطان می‌کند. بعد فرمود:«ان الشیطان یحب ان یطاع» ۱]
؛ شیطان دوست دارد که از او پیروی شود.
← شک در تعداد رکعات نماز
در روایت دیگری امام صادق(ع) در پاسخ به سؤال از تکلیف کسی که در تعداد رکعت‌های نماز زیاد شک می‌کند – به طوری که اصلاً نمی‌داند چند رکعت خوانده و چند رکعت باقی مانده است – فرمود: باید نمازش را اعاده کند. سپس به امام عرض شد: زیاد شک می‌کند، به طوری که هر چه هم اعاده کند باز شک می‌کند؛ فرمود:به شک خود اعتنایی نکند، [۲]
(و به نمازش ادامه دهد).
امام(ع) در ادامه فرمود:« با شکستن نماز، شیطان پلید را به خودتان عادت ندهید که با این کار، او را به طمع اندازید؛ زیرا شیطان خبیث است و بر هر چه عادتش دهند، عادت می‌کند. پس هر یک از شما ( که کثیرالشک باشد)، به شک خود اعتنا نکند و نمازش را زیاد نشکند؛ چون اگر چند مرتبه به شک خود اعتنا نکرد، دیگر دچار شک نخواهد شد. شیطان پلید می‌خواهد مطاع باشد؛ لذا اگر نافرمانی شود، دیگر به طرف شما نمی‌آید».
وظیفه افراد وسواسی از نظر اسلام
از این گونه روایات استفاده می‌شود که؛ وسواس، نشانه جهل است و آدم وسواسی جاهل تلقی می‌شود و نباید به شک‌های خود اعتنا کند و وظیفه دارد مانند افراد عادی در آن‌چه دچار وسواس است، عمل کند؛ یعنی، از هر چیزی که عموم مردم نجس می‌دانند، اجتناب کند، نه بیش‌تر و در شستن لباس و بدن و یا وضو و غسل ، مانند سایر مردم عمل کند و بیش‌تر از آن اسراف است و جایز نیست.
در واقع کسی که بیش‌تر از مقداری که شرع مقدس برای شستن و تطهیر محل نجس تعیین کرده، آب می‌ریزد و یا در انجام دیگر اعمال عبادی یا غیرعبادی، تکرار و افراط می‌کند؛ نوعی دهن کجی به شارع مقدس و دستورات پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) است. پس همان‌طور که تفریط و بی‌مبالاتی و بی‌توجهی نشانه جهل و نادرست است؛ افراط و زیاده روی نیز از نظر ائمه اطهار(ع) و شرع مقدس، مردود است.
حضرت علی (ع) در نهج البلاغه می‌فرماید:« لا تَرَی الْجَاهِلَ إِلاَّ مُفْرِطاً أَوْ مُفَرِّطاً» [۳]
؛ افراط و تفریط هر دو نشانه جهل و بی‌عقلی است.
وسواس یک نوع بیماری
آدم وسواسی نیز در فکر و یا عمل دچار حساسیت بیش از اندازه شده و از حد متعادل و معین خارج شده است. آری در مراحل اولیه، شک و تردید – چه در افکار و چه در اعمال – ناخواسته و غیراختیاری است و بدون اراده شخص به ذهن فرد می‌آید و یا در عمل و رفتارش ظاهر می‌شود و به عبارتی یک نوع بیماری است که در وجود او رخنه کرده است، اما تداوم و عدم تداوم آن قابل کنترل است.
وسواسی حتی اسلام در مواردی که وسواس شدت پیدا می‌کند، رعایت برخی از مسائل (مثل طهارت ، وضو، غسل و…) را از عهده فرد مبتلا به وسواس برداشته، می‌گوید: با همان بدن یا لباسی که فکر می‌کند نجس است یا همان وضو و غسلی که احساس می‌کند باطل است نماز بخواند، هیچ اشکالی ندارد.
نظر مراجع در مورد وسواس
برخی از مراجع در پاسخ به افراد وسواسی – که در طهارت و نجاست به وسواس مبتلا شده‌اند – می‌فرمایند:« شما گرفتار وسواس هستید و تنها درمان آن بی‌اعتنایی است. فتوای ما برای شما این است که ببینید مؤمنان دیگر، چه اندازه به این امور اعتنا می‌کنند، به همان اندازه اعتنا کنید؛ بقیه برای شما پاک است». [۴]
مراجعه به متخصص برای درمان
علاوه بر این‌که فرد بیمار – اعم از بیماری جسمانی یا روانی – به حکم عقل باید به متخصص و کارشناس مراجعه کند و اسلام نیز این حکم عقلی را تأیید می‌کند. از این رو، اگر آن قدر وسواس دارد که در انجام کارهای روزمره و اعمال عبادی دچار مشکل می‌شود، باید به متخصص مراجعه کند و تحت درمان قرار گیرد.
پانویس
۱. ↑ امام خمینی، چهل حدیث، مؤسسه نشر آثار امام خمینی.
۲. ↑ به نقل از: محمود ارگانی، شناخت وسواس و درمان آن.
۳. ↑ نهج البلاغه، حکمت ۷۰.
۴. ↑ برای آگاهی بیش‌تر ر.ک: ناصر مکارم شیرازی، استفتائات جدید، ج۲، ص۴۳-۴۱.
منبع